WAING PHET

ประวัติบ้านเวียงทอง

          การเริ่มต้นก่อร่างสร้างเมืองตอง(สันนิษฐานว่าเป็นจุดเริ่มต้นสร้างเมืองแพลหรือเมืองแพร่ในอดีต) ราว ๗๐๐ กว่าปี อยู่ในช่วงสมัยของพระยาลือไท(ลิไท) คนเวียงตองหรือเมืองทองในอดีต แต่เดิมเป็นอาณาเขตของ อาณาจักร สุโขทัย เมืองลูกหลวง (หัวเมืองชั้นใน) เป็นเมืองหน้าด่านตั้งอยู่รายรอบราชธานีทั้ง ๔ ทิศ ทิศเหนือ คือ เมืองแพร่ (ปัจจุบันคือแพร่) ติดกับศรีสัชนาลัยเป็นเมืองปลายแดนด้านเหนือสุด ทิศใต้ คือ เมืองพระบาง (ปัจจุบันคือนครสวรรค์) เป็นเมืองปลายแดนด้านใต้ ทิศตะวันตก คือ เมืองฉอด (ปัจจุบันคือแม่สอด) เป็นเมืองชายแดนที่จะติดต่อเข้าไปยังอาณาจักรมอญ ทิศตะวันออก คือ เมืองสะค้าใกล้แม่น้ำโขงในเขตภาคอีสานตอนเหนือ เมืองลูกหลวงเหล่านี้ กษัตริย์จะทรงแต่งตั้งพระราชโอรส หรือเจ้านายเชื้อพระวงศ์ชั้นสูงไปปกครองดูแล โดยรับนโยบายจากเมืองหลวง เวียงทองเป็นชุมชนดังเดิม สืบเชื้อสายชาวสุโขทัยแต่ในอดีต อาชีพในสมัยก่อนคือการร่อนทองตามแม่น้ำยม เล่ากันว่า พระยาลิ้นตองเป็นผู้ก่อตั้งอาณาจักรเวียงทองขึ้นในสมัยนั้น ได้นำกำลังพลบางส่วนเดินทางขึ้นเรือ ออกจากท่าน้ำศรีสัชนาลัย ลัดเลาะขึ้นเหนือมาตามแม่น้ำยม แล้วมาลงที่ท่าน้ำลานผาสุก โดยมีพระยาไซยมัง และพระยาคำลือติดตามมาด้วย ได้แบ่งเขตการปกครอง ออกเป็น ๓ ส่วน ส่วนหัวเมืองด้านทิศตะวันออกปกครองโดย พระยาไชยมัง ส่วนใจกลางเมืองปกครองโดย พระยาลิ้นตอง(ผู้ปกครองนครเวียงตอง) ส่วนท้ายเมืองด้านทิศตะวันตกปกครองโดย พระยาคำลือ(คำเขื่อน) ได้ร่วมกันก่อสร้างเวียงทอง (เมือง,แคว้น คือ กำแพงหรือฮั่วบริเวณเมืองที่ถูกล้อมรอบไปด้วยคูน้ำ และ กำแพง หรือเมืองในสมัยก่อนเชียงแสนจนถึงล้านนา ส่วนมากจะถูกใช้เรียกในภาคเหนือและประเทศเพื่อนบ้าน นอกจากนี้ เวียง ยังเป็นหนึ่งในจตุสดมภ์ ชึ่งหมายถึง เมือง ซึ่งมีขุนเวียงเป็นผู้ดูแล สำหรับเวียงโบราณนั้นมีหลายแห่ง) เริ่มต้นโดยการสร้างสันคือหรือกำแพงเมือง("อั่ว" ภาษาเหนือ,ล้านนา) ที่เวียงป่าเปล้าดอนจัย(บริเวณบ้านเขื่อนคำลือปัจจุบัน) ติดน้ำยมขึ้นมาตลอดแนวจนถึงสามเหลี่ยม บริเวณห้าแยก หมู่ที่ ๑๐ ถึง หมู่ที่ ๗ ปัจจุบันไม่หลงเหลือร่องรอยของสันคือเพราะชาวบ้านต่างปรับพื้นที่ดินปลูกบ้านเรือนเพื่อเป็นอยู่อาศัย พระยาลิ้นตอง เป็นผู้ก่อตั้งวัดทองเกตุ(วัดเก่า) พระยาไชยมัง เป็นผู้ก่อตั้งวัดไชยมาตย์ และพระยาคำลือ เป็นผู้ก่อตั้งวัดเขื่อนคำลือ เล่ากันว่าในสมัยนั้น ขณะที่พระยาลิ้นตองกำลังขี่ม้าขาวออกตรวจราชการบ้านเมือง เพื่อก่อร่างสร้างเมืองอยู่นั้น ได้เกิดเหตุการณ์ที่ไม่คาดคิด ถึงการจากไปของภริยา(แม่เจ้าเฮียงคำ) ได้จมน้ำเสียชีวิต ในระหว่างที่กำลังลงไปเล่นน้ำหรืออาบน้ำ แล้วถูกกระแสน้ำวนดึงร่างลงไปใต้น้ำ ว่ากันว่าขนาดเรือยาว ๑๒ ที่นั่ง ยังจมหายไปทั้งลำ ทำให้พระยาลิ้นตองได้เสียพระทัยเป็นอย่างมาก ภายหลังจากเหตุการณ์ในครั้งนั้น พระยาลิ้นตอง กับพระยาไชยมัง จึงนำไพร่พลบ้านเวียงทองบางส่วน อพยพขึ้นเหนือข้ามแม่น้ำยมฝั่งวัดทองเกตุเก่า ผ่านหมู่ ๙ เดินทางผ่านถนนพญาพล(พระยาลิ้นตองจึงถือโอกาสนี้ได้สถาปนาชื่อขึ้นมาใหม่เพื่อเริ่มต้นชีวิตใหม่ นามว่า "พระยาพล") ขึ้นไปตั้งรกรากสร้างเมืองขึ้น ตลอดจนเป็นเมืองแพร่ในปัจจุบัน และให้พระยาคำลือปกครองเวียงทองสืบไป
** ต่อมาสายน้ำยมได้เปลี่ยนสายมายังบริเวณริมฝั่งวัดทองเกตุเดิม ทำให้บริเวณโบสถ์วัดทองเกตุเก่าถูกน้ำกัดเซาะพังเสียหาย จึงต้องยกพระประธานภายในโบสถ์ออกมาไว้ริมข้างแม่น้ำยมแล้วสร้างศาลาครอบไว้อีกที **

สาระน่ารู้ "เมือง ในสมัยก่อนนั้นเรียกว่า เวียง และ ทอง ภาษาท้องถิ่นเรียกว่า ตอง หรือคำ"

อาชีพในสมัยก่อนประกอบอาชีพร่อนทองคำตามริมฝั่งแม่น้ำยม ต่อมาทำอาชีพย้อมฮ้อมทำเสื้อหม้อฮ้อมขาย และปัจจุบันส่วนใหญ่ทำอาชีพค้าขายไม้ ผลิตภัณฑ์ไม้สักประจำหมู่บ้าน

ชื่อเรียกตามหมู่บ้าน

• บ้านไชยมาตย์ เรียกว่า บ้านสันป่าแย้(มีแย้เยอะ)
• บ้านทองเกตุ เรียกว่า บ้านฝั่งหมิ่น(อยู่ริมน้ำยม)
• บ้านน้ำบ่อ เรียกว่า บ้านนอกขี้รอหลังหม่น(ทำงานหนักหรือสู้งานไม่เกียจคร้าน)
• บ้านโพธิสุนทร เรียกว่า บ้านใต้เก๊าศรี(มีต้นโพธิ์ขนาดใหญ่อยู่ภายในวัด)
• บ้านเขื่อนคำลือ เรียกว่า บ้านป่าเปล้าดอนจัย(มีต้นเปล้าเยอะ)
• บ้านผาสุก เรียกว่า บ้านหล่ายน้ำ (อยู่อีกฝั่งของแม่น้ำยม)

ความเป็นมาของจังหวัดแพร่

          จังหวัดแพร่ บนหลักการความเป็นจริง ถ้าอ้างอิงตามหลักฐานทางประวัติศาสตร์ ความเป็นมาของเมืองแพร่ที่มีอยู่จริง อ้างอิงจากศิลาจารึกที่วัดหลวงจังหวัดแพร่ ประวัติผู้สร้างวัดพระธาตุช่อแฮ และวัดพระธาตุจอมแจ้ง(พระยาลิไท) ศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง ล้วนแต่มีความเกี่ยวข้องกับเมืองกรุงเก่าสุโขทัย-ศรีสัชนาลัย จึงสันนิษฐานได้ว่า จังหวัดแพร่เป็นส่วนหนึ่งของกรุงสุโขทัย ถ้าจะสืบหาประวัติศาสตร์ที่แท้จริงแล้วนั้น เป็นไปไม่ได้ที่ประชาชนทั่วไปจะรู้หนังสือก่อนพ่อขุนรามคำแหงและอ่านออกเขียนได้ รวมไปถึงตั๋วธรรม ตั๋วเมือง(อักษรธรรมล้านนา) อักษรขอม มอญ หรือพม่า ประชาชนทั่วไปใช้ภาษาในการสื่อสารเท่านั้น(ไม่สามารถอ่านออกเขียนได้ ส่วนใหญ่จะใช้ในการบอกเล่าหรือเล่าสู่กันฟังมากกว่า) นอกเสียจากผู้ที่มีความรู้หรือเจ้านายชั้นสูงที่จะจารึกตัวอักษรไว้ให้คนรุ่นหลังได้อ่าน ดังนั้นหลักฐานที่สำคัญ จึงต้องอาศัยโบราณวัตถุของแต่ละพื้นที่เป็นเครื่องยืนยันถึงการมีอยู่จริงตามประวัติศาสตร์ ว่าอยู่ในยุคสมัยไหน ในส่วนของภาพถ่ายบุคคลเจ้าเมืองต่างๆ บุคคลในทางประวัติศาสตร์ ล้วนแล้วแต่เกิดขึ้นหลังยุคสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว(รัชกาลที่ ๔) และรัชกาลที่ ๕ ที่พวกชาติตะวันตก พึ่งนำกล้องถ่ายภาพเข้ามาใช้ในประเทศไทย จึงเกิดรูปภาพของบุคคลตั้งแต่สมัยนี้ เป็นต้นไป และการใช้นามสกุลจะอยู่ในยุคสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว(รัชกาลที่ ๖) ดังนั้นในช่วงยุคกรุงเก่าสุโขทัยและอยุธยา ตลอดไปจนถึงยุคสมัยของรัชกาลที่ ๕ จะยังคงใช้ชื่อเรียกและนามสร้อยในกรณีที่ชื่อซ้ำกัน ยกตัวอย่างเช่น นายเข้ม ดาบคู่ หรือนางแดง บ้านใต้ และใช้เรียกเจ้านายชั้นสูงตามพระนามเดิมเช่น พระยาพล, พ่อขุนหาร มือเหล็ก, แม่เจ้ารำพัน เป็นต้น ภายหลังจากมีการพระราชทานให้ใช้นามสกุลต่อท้ายชื่อในช่วงรัชสมัยของรัชกาลที่ ๖ กลุ่มคนรุ่นหลังที่สืบทอดเชื้อสายจากเจ้านายชั้นสูงก็ยังคงใช้พระนามเดิม และใส่นามสกุลต่อท้ายตามที่ตนเองได้รับพระราชทานสกุลดังนี้ พระยาอินทรบดี(อินต๊ะ ปัญญาเพ็ชร) เป็นต้น และจะสิ้นสุดการสืบสันตติวงศ์ลง เพราะได้มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองไปตามยุคตามสมัย
         ประชากรในจังหวัดแพร่ประกอบไปด้วยกลุ่มคนหลากหลายเชื้อชาติ อาทิเช่น กลุ่มชนชาติลาวและเวียด ในสมัยยุคล่าอาณานิคมของชาติตะวันตก พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว(รัชกาลที่ ๕) ได้เสียดินแดนในฝั่งของประเทศลาวให้แก่ฝรั่งเศษ จึงได้อพยพผู้คนเข้ามาทางจังหวัดน่าน และเข้ามาอาศัยอยู่ทางด้านเหนือตอนบนของจังหวัดแพร่บางส่วน(เรียกว่าไทพวน) กลุ่มชนชาติจีน ๑๒ ปันนา(ไทลื้อ) กลุ่มเงี้ยว ล้านนา(ไทเขิน) สุโขทัย ศรีสัชนาลัย และชนเผ่าต่างๆ จึงมีความหลากหลายทางด้านวัฒนธรรม และประเพณีพื้นบ้านของแต่ละชุมชน ลักษณะของภูมิประเทศ มีภูเขาล้อมรอบทั้ง ๔ ทิศ เป็นแหล่งผลิตพืชผลทางการเกษตรที่สำคัญ เช่น ข้าว ข้าวโพด พริก ลองกอง ลางสาด ส้มเขียวหวาน เป็นต้น เป็นป่าไม้เบจพรรณ มีอุทยานแห่งชาติที่สมบูรณ์ และเป็นแหล่งปลูกไม้สักทองชั้นเลิศ ส่วนผสมในดินมีแร่ทองคำปะปนอยู่ ทำให้ไม้สักมีเนื้อสีทอง ซึ่งไม้สักเป็นพืชเศรษฐกิจของจังหวัดแพร่ ปลูกง่าย ตายยาก เมื่อตัดทิ้งตอไม้ไว้ก็จะสามารถแตกหน่อขึ้นมาใหม่ได้เอง เป็นพืชโตไว ๒๐-๓๐ ปีก็สามารถนำมาใช้ประโยชน์ใช้สอยได้